ایرانگردی
“ناشناس” نام آوازخوانی است که وقتی قدم در عرصه هنر گذاشت ، این حقیقت را از خانواده‌اش پنهان نمود ، اما روزگار به شکلی رقم خورد که او به یکی از سرشناس‌‌ترین و محبوب‌ترین آوازخوانان افغانستان مبدل شد.
به گزارش آی فیلم2، «صادق فطرت» یا همان «ناشناس» در خانواده ای سنتی در قندهار در جنوب افغانستان به دنیا آمده بود . او می‌گوید از پدرش می‌ترسید و فکر می‌کرد مانع آوازخوانی‌اش خواهد شد. پدری که سال‌ها بعدش از طرفداران آواز او شد.
در زمانی که «ناشناس» به آوازخوانی شروع کرد و آهنگ‌هایش فقط از طریق رادیو ملی پخش می‌شد، موسیقی و آوازخوانی در جامعه سنتی افغانستان از نظر بسیاری آمیخته با “شرمساری” و “بدنامی” بود.
«صادق فطرت» ناشناس که حالا ۸۳ ساله است و در لندن زندگی می‌کند، یکی از پرطرفدارترین آوازخوانان افغانستان در میان دو نسل اخیر این کشور است. دکترای ادبیات دارد و موسیقی را در هند فراگرفته است.
او پس از سال‌ها انزوا، با کتابی درباره ترانه‌ها و شعرهایی که بر آن آهنگ ساخته است، در محافل فرهنگی در لندن ظاهر شد.
کتاب او “نیم‌قرن با ترانه‌های ناشناس”در دو برنامه جداگانه در لندن رونمایی شد. یکی از برنامه‌هایش از سوی سفارت افغانستان در لندن و کانون فرهنگی بخارا برگزار شده بود که تعداد زیادی از افغانستانیهای مقیم بریتانیا در آن شرکت کرده بودند و سالن کوچک بخارا در غرب لندن پر شده بود از کسانی که برخی از آنها سال‌ها منتظر دیدار ناشناس از نزدیک بودند.
با وجود اینکه ناشناس پشتون است ولی به گفته خودش هفتاد در صد آهنگ‌هایش به زبان فارسی است و اگر چه محبوبیتش محدود به طبقه خاصی نیست، بیشتر علاقه‌مندانش هم فارسی‌زبانان هستند.
او در کتابش، تمام ترانه‌ها و شعرهای آهنگ‌هایش به زبان‌های فارسی، پشتو و اردو را گردآورده است و درباره مفاهیمی که در شعرها و ترانه‌ها وجود دارد توضیح و حاشیه نوشته است. همچنین در چندین صفحه درباره خاطرات کودکی‌اش در قندهار، شروع کارش و چالش‌هایی که در آغاز راه با آن مواجه بوده نوشته است و سرودهایی از خودش را هم در این کتاب جای داده است.
ناشناس روی اشعار برخی از شاعران نامدار زبان فارسی از جمله «مولانا جلال الدین محمد بلخی»، «حافظ شیرازی» ، «بیدل دهلوی» و «شهریار» آهنگ ساخته است.
ناشناس می‌گوید نخستین بار در کودکی زمانی که چهار سال داشته، زمزمه‌های زنان در قندهار را شنیده و از آن زمان به بعد با موسیقی انس گرفته است. زنان به طور سنتی، زمانی که مردان خانواده نمی‌بودند، پشت بام خانه گرد می‌آمدند و با دایره آواز می‌خواندند. این سنت هنوز هم در برخی قریه جات افغانستان رواج دارد.
ناشناس درباره شروع آوازخوانی‌اش می‌گوید: روزی با خود زمزمه می‌کردم که مادرم گفت پیشتر چیزی را می‌خواندی ، همان را دوباره تکرار کن. در مکتب زمزمه‌هایی می کردم و آهسته آهسته در کنفرانس‌های مکتب شرکت کرده و بعد در رادیو پایم کشانده شد.
پدرش که حافظ قرآن بود و مردم او را «مولوی» خطاب می‌کردند، از طریق رادیو به صدای «ناشناس» گوش می‌داد اما نمی‌دانست که او پسر خودش است.
ناشناس می‌گوید، از پدرش می‌ترسید و فکر می‌کرد پدر مخالف موسیقی است و به همین دلیل آوازخوانی‌اش را پنهان کرده بود. روزی در حالی که صدای ناشناس از رادیو بلند بوده، خطاب به صادق آن زمان گفته: “این فرد هر کسی که هست آب هندوستان را خورده است.
آقای ناشناس می‌گوید، بالاخره چهار سال بعد از شروع آوازخوانی، پدرش از طریق یکی از همکارانش دریافت که «ناشناس» اوست.
او می‌گوید: “شب که خانه آمد مرا خواست و گفت اول این که چرا راز خانه‌ام را چهار سال بعد یک همکار به من باید بگوید. من گفتم شما مخالف موسیقی هستید و پدرم گفت من مخالف موسیقی نیستم. من مخالف فرهنگ عقب مانده پشتون‌ها و قندهاری‌ها هستم که به خاطر آوازخوانی برایت طعنه می‌زنند و تو آدم حساسی هستی و شب‌ها به خاطر آن خوابت نخواهد برد.”
اما ناشناس با پدر استدلال می‌کند و به کارش همچنان ادامه می‌دهد و بالاخره به یکی از معروف‌ترین آوازخوان‌های افغانستان بدل می‌شود.
پس از آن که نخستین بار تلویزیون ملی در سال ۱۳۵۵ خورشیدی به نشرات آغاز کرد، آهنگ‌هایی از او هم در تلویزیون نشر شد و برای نخستین بار مخاطبان ناشناس با چهره او آشنا شدند.
کارنامه و زندگی ناشناس برای آوازخوانانی از نسل امروز موسیقی افغانستان هم الهام‌بخش بوده است.
«داوود سرخوش» از آوازخوانان معروف افغانستان می‌گوید زمانی که فقط هفت سال داشت با ناشناس آشنا شد و او از آوازخوانان محبوبش بود. آقای سرخوش ، ناشناس را آوازخوانی تاثیرگذار در موسیقی افغانستان می‌داند و می‌گوید: ”ناشناس از کسانی بود که فضای ذهنی و برداشت مرا نسبت به موسیقی افغانستان تغییر داد. او از هنرمندان محترم افغانستان است.”
سرخوش که در سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۱ در پاکستان به سر می‌برد و درگیر کارهای فرهنگی در آنجا بود، می‌گوید: آهنگ‌های فارسی، اردو و پشتوی ناشناس نه تنها در افغانستان بلکه در پاکستان هم شنونده داشت و در رادیو پخش می‌شد.
به باور برخی از کارشناسان موسیقی افغانستان، شهرت و محبوبیت ناشناس پس از ظهور آوازخوانان موفق دیگر از جمله «احمد ظاهر» در دهه ۱۳۵۰ تا حدودی تحت الشعاع قرار گرفت و او دیگر یکه‌تاز میدان نبود.
ناشناس اما بعد از مهاجرتش به بریتانیا هم کار زیادی بیرون نداد و سال‌ها در انزوا به سر برد.
برای بسیاری که در دهه‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۷۰ در افغانستان آهنگ‌های صادق فطرت را می‌شنیدند و طرفدار سرسخت او بودند، حالا “ناشناس” یک نوستالژی است.
اما دلیل این محبوبیت و شهرت پنجاه ساله ناشناس در میان حد اقل دو نسل چیست؟
«وحید قاسمی» آوازخوان و آهنگساز مطرح افغانستان که در زمینه موسیقی این کشور تحقیقاتی هم انجام داده است، می‌گوید: جدا از این که ناشناس در انتخاب شعر دقت فراوان و سلیقه خوبی داشته است، در اوج شهرت «سایگل» یک هنرمندی هندی محبوب در افغانستان، به شیوه و حتی تقلید از او به آوازخوانی پرداخت و صدای ناشناس هم به او شباهت زیادی داشت.
ناشناس خودش هم به تاثیرپذیری‌اش از موسیقی هند معترف است و می‌گوید موسیقی را در هند فراگرفته و بی‌گمان که موسیقی هندی بر او و کارهایش تاثیر زیادی گذاشته است.
آقای قاسمی اما آهنگ‌های ناشناس را به سه بخش دسته‌بندی می‌کند. دسته اول بازخوانی آهنگ‌های هندی اما با اشعار فارسی و پشتو. دسته دوم، آهنگ‌هایی که خودش آن را ساخته است و دسته سوم هم آهنگ‌های سنتی و محلی افغانستان.
وحید قاسمی می‌گوید: به این اساس کسانی که علاقمند آهنگ‌های هندی بودند هم ناشناس را پسندیدند و گروهی که آهنگ‌های محلی را دوست داشتند، آنها هم به طرفداران ناشناس تبدیل شدند و همچنین کسانی که به شعر و ترانه در موسیقی اهمیت می‌دادند.
ف ا/ ب م
